Абай Құнанбаев - болашақтың негізін қалаған ағартушы

Абай Құнанбаев есімі – қазақ әдебиетінің символы ғана емес, сондай-ақ дәстүрді өзгерткен, халықтың руханиятын көтерген және білім, мәдениет пен моральдық өзін-өзі жетілдіру арқылы болашаққа жол ашқан адамның есімі. Оның идеялары бүгінгі күнге дейін, әсіресе Қазақстанның интеллектуалды ұлт болуға ұмтылысы аясында таңғаларлық өзектілікпен айтылып келеді.

Абай және ағарту миссиясы
1845 жылы Шыңғыс тауларында дүниеге келген Абай жас кезінен бастап екі әлемнің арасында болды: дәстүрлі қазақ өмірі мен тез өзгеретін орыс ағартушылық ортасы. Оның әкесі Құнанбай ықпалды би болды, бірақ Абайдың өзі билікке емес, білімге ұмтылды. Ол алдымен медреседе, содан кейін Семей қаласындағы орыс приход мектебінде білім алды. Шығыс пен батыс дәстүрлерінің бұл ерте синтезі Абайдың дүниетанымының кілті болды.

«Ғылым, білім, еңбек — бұл адамның шынайы жолы» - деп жазды ол өзінің «Қара сөзінде».

Абай ырымшылдыққа, фанатизмге, әрекетсіздікке және көшпелі шектеулерге қарсы шығып, дәстүрлерді жоққа шығармай, оларды жаңартты. Ол білімді, ойлы адам ғана қоғамға шынымен еркін және пайдалы бола алады деп сенді. Абай қазақ әдебиетіне көркем сөз арқылы адамгершілік тәрбие жүйесін енгізді.

Поэзияда ол білімді, еңбекқор, моральдық жауапты жаңа қазақтың бейнесін қалыптастырды. Әлем классиктері – Пушкиннің, Лермонтовтың, Гетенің, Байронның шығармаларын қазақ тіліне аударды. Ол жай ғана аударып қойған жоқ — ол мәтіндерді қазақ оқырманының менталитетіне бейімдеп, эстетикалық талғамын дамытып, ой-өрісін кеңейтті.

ХХІ ғасырдағы Абай мұрасы Абайдың ауылдан тыс жерде оқу, басқа да мәдениеттер мен тілдерді меңгеру қажеттілігі туралы идеялары 1993 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен құрылған «Болашақ» бағдарламасында өзінің практикалық іске асырылуын тапты. Бағдарлама Қазақстан экономикасы мен ғылымының негізгі салалары үшін жоғары білікті мамандар даярлауға бағытталған. Оның басты мақсаты – шетелде сапалы білім алу арқылы еліміздің адами капиталын дамыту. Бүгінгі таңда 14 мыңнан астам стипендиат әлемнің жетекші жоғары оқу орындарында оқуға мүмкіндік алды және қоғамның әртүрлі салаларына үлес қосу және гүлденген және тұрақты мемлекет құруға ықпал ету үшін елге оралады.

Егер Абай XIX ғасырда қазақтарды әлемге ашу үшін Пушкин мен Гетені аударған болса, бүгінгі болашақ — Қазақстанды жаһандық болашақ тіліне аударатындар.