Тіл маманының жолы. Ғалым Қазақстандағы көптілділіктің дамуын зерттеуде

Ақтөбелік Дилара Жумагул Миннесота университетінде «500 ғалым» ғылыми тағылымдамасынан өтуде. Университет АҚШ-тың үздік 30 университетінің ішінде беделді орынға ие. Ғалым қолданбалы лингвистика, жүйелік функционалды лингвистика, көптілділік мәселелерін зерттейді.

Тәжірибеден өтуді бастамас бұрын Дилара Ақтөбе қаласындағы Heriott-Watt университетінің филиалының халықаралық факультетінде жұмыс істеді. Ғалымның айтуынша, сол жерде ол батыстық академиялық стандарттарға сәйкес сабақ беруде үлкен тәжірибе жинақтады.

Ivy League университеттерімен салыстырғанда, Миннесота университеті Солтүстік Америкадағы ең көне оқу орны болмаса да, ол әлемдегі жетекші және ірі зерттеу орталықтарының бірі ретінде ерекшеленеді.

Сіз өзіңіздің жеке ашқан жаңалықтарыңыздың кейбірімен бөлісе аласыз ба? Сізге оқуыңызға кім көмектеседі?

«Көптілділік контекстіндегі зерттеулер барысында мен жүйелік функционалдық лингвистиканы зерттеумен тығыз айналысамын – бұл 20 ғасырдың ортасында Майкл Холидей мен оның әріптестері әзірлеген лингвистикалық теория. Миннесота университетіндегі тағылымдамадан өту бағдарламасы құрылымдалған, әрбір модульдің мақсаттары, міндеттері, әдістері мен мерзімдері нақты анықталған және жақсарту қажет нүктелерді жедел тануға мүмкіндік беретін кері байланыс бар. Мен үшін ең үлкен және ең құнды артықшылық американдық профессорлардың жеке тәлімгерлігінің болуы. Тәлімгерлер студенттерге олардың кәсіби қызығушылықтары мен мақсаттарын анықтауға көмектеседі және оларға курстарды, жобаларды және мансап мүмкіндіктерін таңдауда басшылық жасайды. Тағылымдама аясында мен өзімнің зерттеу саласы бойынша көптеген ғылыми жұмыстарға қол жеткізіп отырмын, ғылыми ортада байланыс орнату үдерісі жылдам әрі жеңіл», – дейді Дилара.

Қазақстанда көптілділікті қалай дамытуға болады?

«Мен Қазақстанда көптілділікті дамыту әуел бастан-ақ ұлттық ауқымдағы өте ауқымды жоба екенін түсінемін. Менің ойымша, бұл тұрғыда қазірдің өзінде көп нәрсе жасалды, бірақ әлі де көп нәрсе істеу керек. Көптілділік – тілдің мағынаны жасау және қолданудың әртүрлі контекстінде коммуникативті функционалдылықты қамтамасыз ету үшін қалай қолданылатынына назар аударатын тілді талдаудың кең тәсілі. Тағылымдама барысында мен бұл мәселені жан-жақты зерттеп, Америка Құрама Штаттарының мысалында мұнда көптілділік бағдарламаларының қалай жұмыс істейтінін бақылаймын. Мүмкін мен Қазақстанда жүзеге асыру үшін бірдеңе ұсынармын, өйткені АҚШ та көптілді ел. Көптілділік әртүрлі ортадағы әлеуметтік бейімделуге айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Кейбір жағдайларда бұл артықшылық болуы мүмкін, өйткені ол әртүрлі мәдениеттер мен елдердің адамдарымен қарым-қатынас жасауды жеңілдетеді, әлеуметтік ортаңызды және мансаптық мүмкіндіктерді кеңейтеді. Дегенмен, басқа жағдайларда көптілділік қарым-қатынаста түсінбеушілік немесе қиындықтар тудыруы мүмкін, әсіресе белгілі бір жағдайда дұрыс тілді және қарым-қатынас стилін таңдау мүмкіндігі болмаса. Жалпы алғанда, тілдер арасында икемді ауысу мүмкіндігі контекст пен адамның дағдыларына байланысты артықшылық та, қиындық та болуы мүмкін», - деп түсіндірді ғалым.

Қазақстанға оралған соң қандай жаңалықтар енгізуге дайынсыз?

«Тәжірибенің басынан бастап мен күнделік жүргіздім, онда Қазақстанның университеттік білім беру жүйесіне енгізгім келетін ерекше идеяларды қосамын. Сонымен қатар, қазақстандық оқытушылар мен студенттердің академиялық мәдениетін дамыту қажет деп ойлаймын. Сондай-ақ білім берудегі инклюзивтілікті дамытуға баса назар аударғым келеді», - деп түйіндеді сөзін тіл маманы.